De heemkundige kring Ioannes Goropius Becanus is opgericht op 24 oktober 1945 met de toenmalige gemeenten Hilvarenbeek en Diessen als werkgebied. Deze gemeenten zijn op 1 januari 1997 als gevolg van een herindeling gefuseerd.Het initiatief tot de oprichting van de kring werd genomen door de priester P.C. de Brouwer, de huisarts dr. H.A.M. Ruhe, waarnemend burgemeester J. van der Burg en de onderwijzers Jan Naaijkens en Eugene van der Heijden. De Esbeekse onderwijzer en heemkundige J.M. Lauwers zegde zijn steun toe.
De kring begon aanvankelijk als een onderdeel van de de plaatselijke afdeling van Brabantia Nostra. Dat was een beweging, opgericht in 1935, die de emancipatie van de katholieken in Brabant beoogde. Daarbij werd veelvuldig naar de historische ontwikkelingen in Brabant verwezen en werd de vermeende achterstelling van het katholieke volksdeel ten opzichte van het protestantse noorden benadrukt. Inspirator en motor van Brabantia Nostra was P.C. de Brouwer (Hilvarenbeek, 1874 – 1961), een intellectueel die talloze publicaties over Brabant op zijn naam heeft staan. In “Hilvarenbeek tot 1813′ beschreef hij als eerste historicus vier eeuwen dorpsgeschiedenis. Na hem zijn vele anderen gaan graven in de rijke geschiedenis van Hilvarenbeek en Diessen.
Aanvankelijk presenteerde de heemkundige kring zich onder de naam ‘Stichting Geschied- en Oudheidkundig Museum’ omdat een van de belangrijkste doelen was het bijeenbrengen en tentoonstellen van oude voorwerpen, foto’s, documenten enz. Zo wordt er al in augustus 1946 een eerste expositie gehouden in het parochiehuis van Hilvarenbeek, in Esbeek regelde meester Lauwers twee tentoonstellingen.
Vanwege de naoorlogse woningnood zijn de ambities voor een eigen museum bescheiden. Het bestuur krijgt toestemming om een ruimte in de toren als oudheidkamer in te richten, vanaf 1952 kan een oudheidkamer in het nieuwe gemeentehuis van Hilvarenbeek worden betrokken. Een aantal jaren later verdwijnt de oudheidkamer omdat het groeiende ambtelijke apparaat om ruimte verlegen zit. Omdat er geen alternatief voorhanden is, richt dr. Ruhe achter zijn particuliere museum De Schorsmolen op. De collectie van De Schorsmolen is opgegaan in het heemkundige museum De Doornboom, dat op 11 april 1986 geopend is. Tegenwoordig is dat museum De Dorpsdokter.
In 1949 wordt de heemkundige kring opgericht als een onderafdeling van de Stichting Geschied- en Oudheidkundig Museum. Op die manier wil men de inwoners van Hilvarenbeek en Diessen meer betrekken bij het doen van onderzoek, het organiseren van kleine tentoonstellingen, het bijwonen van lezingen en het opzetten van andere activiteiten.
Lezingen worden vaak gehouden in de raadszaal, burgemeester J.P.M. Meuwese is secretaris-penningmeester van het bestuur. In 1969 geeft de gemeente echter geen toestemming meer voor bijeenkomsten van de kring in het raadhuis.
In 1968 krijgt de kring ook een eigen naam: Ioannes Goropius Becanus, een beroemde wetenschapper en arts, in 1519 in Hilvarenbeek geboren als Jan van Gorp (zie verder beknopte biografie).
In 1980 worden museum en kring juridisch uit elkaar gehaald. De stichting richt zich alleen maar op de oprichting van een eigen museum, de kring gaat verder als een min of meer zelfstandige vereniging. In het jaar 2000 groeien museum en kring weer naar elkaar toe. Het bestuur van de vereniging heemkundige kring is tevens het bestuur van stichting Museum De Dorpsdokter.
Enkele markante gebeurtenissen:
In 1970 verschijnt het boekje ‘Hilvarenbeek in heden en verleden’, bij de viering van het 25-jarig bestaan. In 1981 volgt de publicatie van Hildewaren Beke.
Vanaf 1982 verschijnt drie a viermaal per jaar De Nieuwsbrief, later omgedoopt in het tijdschrift Tussen Paradijs en Toekomst.
In 1984 verschijnt door inzet van de kring de Nota Dorpseigene, een inventarisatie van cultuur-historische objecten in de gemeente. In 1985 wordt de zorg voor monumenten en het landschap een officiele doelstelling van de kring. Op aandringen van de kring krijgt Hilvarenbeek in 1988 een gemeentelijke monumentenlijst en een gemeentelijke monumentencommissie. Op voorstel van de heemkundige kring wordt in 1995 een gemeentelijke monumentenprijs ingesteld.
In 1986 organiseert de kring een symposium in het kader van de viering van Tien Eeuwen Hilvarenbeek. Onderwerp is de geschiedenis der Brabantse dorpen; de inleidingen worden in 1988 in een boek gebundeld.
In 1987 verschijnt het imposante boek “Hilvarenbeek onder de Hertog en onder de Generaliteit’ van de hand van Leo Adriaenssen. In 1994 wordt, ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan, het fotoboek “Hilvarenbeek en zijn kerkdorpen” van Jef van Gils en Ronald Peeters uitgegeven. In 1995 vindt in het kader van het gouden jubileum een spraakmakend symposium plaats onder de titel ‘De Brabantse ziel….’
Onder de vlag van de kring zijn er opzienbarende opgravingen naar het gebouw van De Dekanij in Hilvarenbeek en naar de bewoning in de Romeinse tijd in Diessen