Van de Biest tot Biest-Houtakker in duizend jaar
Biest-Houtakker heeft een lange geschiedenis, is rijk aan legendes. Rond het begin van de jaartelling was er al bebouwing op de droge delen langs de Akkerstraat en bij de Eekhof. Sporen daarvan zijn recent opgegraven.
Het middeleeuwse gehucht de Biest is tussen 800 en 1.000 na Christus gegroeid rond een driehoekige waterpoel, een “biest”. Het drassige gebied in het zuidoosten wordt doorsneden door het Spruitenstroompje. Langs het stroompje lag een lange strook akkers, die werd bebouwd vanuit boerderijen op de Vossenhol. Uit deze twee bewoonde gebiedjes is het dorp Biest-Houtakker ontstaan.
Een historische bijzonderheid van Biest-Houtakker – kortweg De Biest genoemd – is het bestaan van de “gemeenschappelijke gronden”, de Gemeynt, die in de 14e eeuw door Hertog Jan III van Brabant aan het gehucht toegekend werden en waarvan nog steeds een gedeelte in het bezit is van het dorp. Hierdoor is De Biest een “gemeente” binnen de gemeente Hilvarenbeek. Biest-Houtakker is het enige dorp in Nederland waar dat nog het geval is. In 1390 gaf Hertogin Johanna van Brabant aan de bewoners van de Biest het privilege om op de Gemeynt bomen te planten en te kappen waar de gemeenschap dat passend en nodig achtte. Er werd een bosje aangeplant tussen het Spruitenstroompje en de Vossenhol. Hierdoor kwam voor dit gebied de naam de Houtakker in gebruik, die later aan de naam Biest werd toegevoegd.
In de tweede helft van de 19de eeuw deed de invloed van de landbouwhervormingen zich gelden. De woeste gronden werden ontgonnen en voor een groot deel aan de boeren verkocht. Het inwoneraantal van het dorp nam toe tot 300. Op verzoek van de inwoners werd in 1840 door het rijk toestemming gegeven om er een openbare school te openen. Tot dan toe waren de tientallen kinderen van De Biest en directe omgeving voor het merendeel verstoken van onderwijs vanwege de grote afstand naar de scholen in Hilvarenbeek. In 1844 werd op het hoogste punt aan de Bosscheweg, midden tussen de buurtschappen Voort, Driehuizen, Westerwijk, Heuvel, Biest en Houtakker, het eerste schoolhuis met één klaslokaal gebouwd. Na de pensionering van de schoolmeester in 1882 besloot de gemeenteraad deze openbare school op te heffen, onder andere met het argument dat de jongens toch elke ochtend in Hilvarenbeek naar de kerk moesten gaan, zodat ze beter ook daar naar de (katholieke) scholen konden. De Biest bleef tot 1914 verstoken van een school.
Begin 20ste eeuw werden midden in het gehucht een kerk en een nieuwe school gebouwd. De inwoners droegen zelf 5.600 gulden bij voor de bouw van de kerk, en 10.000 gulden voor de pastorie kwam voor rekening van de Gemeente van de Biest, die dat geld moest lenen bij de gemeente Hilvarenbeek. De in 1914 gebouwde openbare school met twee klaslokalen met aangebouwde “onderwijzerswoning” is een creatie van de Hilvarenbeekse architect Antoon Smolders, en was voor die tijd modern van opzet. De openbare school begon met 56 leerlingen. In 1930 tijdens de grote crisis droeg de gemeente de school uit kostenoverwegingen over aan de parochie en kwam het schoolgebouw de facto ten laste van het dorp.
Van 1909 tot 1923 is het Wilhelminakanaal van Oosterhout naar Helmond gegraven, geheel met de hand waar ook veel landarbeiders uit de Biest jaren aan meegewerkt hebben. Hierdoor werden enkele historische verbindingen – zoals de Bosscheweg – onderbroken. Twee ophaalbruggen op een kilometer afstand van elkaar kwamen ervoor in de plaats.
Door het uitblijven van geschikte (sociale) woningbouw stagneerde de groei midden zeventiger jaren. Het aantal jonge gezinnen dat zich in het dorp kon vestigen, liep terug naar nul en het aantal geboortes daalde daardoor zo sterk, dat de school met opheffing werd bedreigd. Verlaging van de leerlingennorm door het Rijk voorkwam deze ramp. Pas in 1987 kwamen de gemeente en de provincie tot overeenstemming over een uitbreidingsplan voor het dorp en kon de nieuwe wijk Beverakkers gebouwd worden. Hierdoor steeg het inwonertal naar 800 rond het jaar 2000. In 2019 wordt de duizendste inwoner verwacht.
In 2013 is een nieuw dorpscentrum gebouwd, bestaande uit de “brede school” en aansluitend een multifunctioneel ontmoetingscentrum op de plek van de oude school. Dit voor het dorp zeer belangrijke centrum kreeg de veelzeggende symbolische naam ’t Gebint.
Veel meer over de historie van de Biest vindt u op www.Biest-Houtakker.eu.
